Erfgoeddag 2020

Laatst bijgewerkt: 3 december 2020

Bekijk alle onderdelen van de Erfgoeddag op ons YouTube-kanaal

Erfgoed verbindt

'Erfgoed verbindt - verhalen en tradities voor de toekomst.' Dat is het thema van de digitale Erfgoeddag van dit jaar, met als rode draad immaterieel erfgoed; wat is immaterieel erfgoed (en wat niet)? Wat kan het voor jou betekenen? Welke rol hebben verhalen bij het overdragen van immaterieel erfgoed? Bestaat er ook schurend immaterieel erfgoed en hoe ga je daar mee om? Wat betekent immaterieel erfgoed voor beleidsmakers? Wat heeft de Omgevingswet er eigenlijk mee te maken? Hoe leg je immaterieel erfgoed vast, bijvoorbeeld door middel van digitalisering? Welke rol kunnen nieuwe doelgroepen hierbij spelen?

In een prikkelende programmering van keynotes, panelgesprekken en (praktische) deelsessies gaan experts en ervaringsdeskundigen van onder meer het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Meertens Instituut, Imagine IC en de Reinwardt Academie dieper in op deze vragen. Vaak aan de hand van concrete voorbeelden, van het molenaarsambacht tot plateelschilderen, hennakunst en ambachtelijk grafmanden maken. 

Daarnaast is er aandacht voor streektaal en streekgeschiedenis; Zuid-Hollandse verhalen, tongen en talen zijn essentieel geweest voor het vormen van een eigen culturele identiteit. Welke voorbeelden zijn er en welke plek is er nog voor in onze huidige, veranderende samenleving? 

Niet alleen bij het organiseren van deze dag speelt corona een bepalende factor, maar ook in de inhoud van de programmering is er een prominente rol weggelegd voor het virus: wat is de impact van COVID-19 op immaterieel erfgoed; biedt het virus wellicht ook kansen? Hoe kun je nieuwe doelgroepen bereiken?

Programma

De Erfgoeddag 2020 wordt op donderdag 19 november online gehouden, en vertoond via een livestream. Volg tussen 10.00 uur en ca. 17.00 uur een introductie over immaterieel erfgoed, een keynote en een reeks deelsessies, afgewisseld door documentaires en reportages uit het veld.

De bijdragen worden lineair vertoond, dus de onderdelen vinden achter elkaar plaats. Het is dus mogelijk de hele dag digitaal bij te wonen, maar kiezen voor één of meer losse onderdelen kan uiteraard ook. Voor sommige sessies is ook de digitale ruimte beperkt, dus meld je hiervoor tijdig aan.

Programmaboekje

Meld je vóór 1 november aan voor de dag en ontvang gratis het programmaboekje thuis. Hierin vind je onder meer het erfgoedessay van socioloog Gerard Rooijakkers, de programmering en sprekers uitgelicht, achtergrondinformatie over immaterieel erfgoed en uitleg over het digitaal bijwonen van dit evenement of het oplossen van eventuele technische problemen.

Onderdelen

Bekijk een overzicht van de bijdragen en tijdstippen (onder voorbehoud van wijzigingen).

Download het programmaboekje

• 10.00 uur - Opening
  
  Openingsfilm en opening door dagvoorzitter Rick van der Kleij en Marielle Hendriks, directeur Erfgoedhuis Zuid-Holland. Aansluitend volgt een gesprek tussen Marielle Hendriks en Willy de Zoete, gedeputeerde provincie Zuid-Holland over het Zuid-Hollands immaterieel erfgoed en de rollen van Erfgoedhuis en Provincie hierin.
  
  
• 10.20 uur - Lockdown. Slot en sleutel van het immaterieel erfgoed.
  Wat: keynote
  
  Cultuurhistoricus en volkscultuurkenner Gerard Rooijakkers, tevens schrijver van het erfgoedessay, analyseert in deze keynote de gevolgen van de coronacrisis voor het immaterieel erfgoed, op korte en langere termijn. Wat is de veerkracht van de culturele ecosystemen waarin immaterieel erfgoed zich beweegt? Zal corona de mythe van onveranderlijkheid doorbreken? Wat is de relatie tussen materieel en immaterieel erfgoed? 
  
  
• 10.50 uur - Wat is immaterieel erfgoed (en wat is het niet)?
  Wat: presentatie, quiz
  
  Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) is sinds 2012 portefeuillehouder als het gaat om het uitdragen van het UNESCO-verdrag in Nederland en de promotie van immaterieel erfgoed. KIEN doet dat door middel van erfgoedzorg en kennisontwikkeling. In deze introductie door directeur Marco van Baalen, directeur van KIEN, verkennen we het thema, tasten we de grenzen af en kijken we naar Zuid-Hollandse voorbeelden van immaterieel erfgoed, of kansen daartoe.
  
  Aanvullend verzorgen Saskia van Oostveen (hoofd Erfgoedzorg bij KIEN) en Pieter van Rooij (adviseur Erfgoedzorg KIEN) een quiz.
  
  
• 11.25 uur - Bert Scholten - muzikale performance
  Wat: muzikaal optreden
  
  Bert Scholten (Assen, 1988) wordt ook wel een hedendaagse troubadour genoemd. In zijn werk grijpt hij terug op een aloude traditie om verhalen mondeling over te dragen in liedvorm. Tijdens de Erfgoeddag zal Bert Scholten een performance vertonen op basis van de bestaande nummers en radiowerk over de transformatie van de koekplank.

• 11.40 uur - PAUZE
  
  

• 11.45 uur - Hoe zet je verhalen in bij immaterieel erfgoed?
  Wat: presentaties, panelgesprek
  
  Het molenaarsambacht is op dit moment de enige Nederlandse traditie die is opgenomen in de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed. Zuid-Holland is een molenprovincie bij uitstek. Het oral historyproject Molenverhalen van Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft als doel om de unieke kennis van (oud-)molenenaars over dit ambacht vast te leggen. Projectleider Marloes Wellenberg en Ellen Steendam, beiden adviseur van het Erfgoedhuis, vertellen in deze sessie over de aanleiding, methodiek en resultaten van Molenverhalen.
  
  In 1940 kende Noord-Brabant een Joodse bevolking van ongeveer 2200 personen. Vijf jaar later was ruim de helft van hen vermoord in de concentratiekampen. In het vierjarig onderzoeksproject Vervolgd in Brabant wordt voor het eerst de gehele Joodse gemeenschap van de provincie in ogenschouw genomen en onderzocht hoe de vervolging precies heeft plaatsgevonden. Frank van Doorn, onderzoeker bij het Brabants Historisch Informatie Centrum, vertelt over dit onlangs gestarte project.
  
  Na beide presentaties volgt een panelgesprek.
  
  
  • Deze sessie gaat van start met een reportage over het molenaarsambacht.
    
    

• 12.20 uur - PAUZE
  
  
  
• 12.45 uur: Hoe ga je om met schurend erfgoed?
  Wat: interactieve sessie 
  
  Hoe gaan we om met het verleden? In het bijzonder als dit wringt, bekeken ‘met de kennis van nu’? Discussies over Zwarte Piet, het slavernijverleden, de herbestemming van leegstaande kerken: ze raken aan vraagstukken rond identiteit en eigenheid. In deze interactieve sessie onderzoeken we onder leiding van Eline Minnaar-Kuiper, educator bij het Amsterdamse archief/museum Imagine IC, wat er gebeurt als we samen onze gevoelens en ervaringen rond een traditie in kaart brengen en met elkaar bespreken. Het doel van deze exercitie is meer inzicht te krijgen in de complexe dynamiek van cultuur en in het belang van een meerstemmige benadering. Deze sessie biedt praktische handvatten voor een sensitieve omgang met (Zuid-Hollands) immaterieel erfgoed dat uiteenlopende gevoelens oproept. 
  
  Deze sessie gaat van start met een korte reportage over het Oranjehotel in Scheveningen.

• 13.40 uur - Zuid-Hollandse tongen en streken
  Wat: presentaties, panelgesprek
  
  "Mooi dat Nederlandse dialecten in ere worden hersteld. Nu het Zuid-Hollands nog" schreef Trouw in 2009. Welke plek heeft streektaal nu in deze provincie? Presentaties en panelgesprek over streektaal in het algemeen en specifiek in Zuid-Holland, met specialisten uit het veld. Henk Tetteroo schreef over de streektaal van Delfland (Keen en gruizig in 2001 en Wonen in woorden, 2004) en liet zien dat deze met ruim 700 woorden, uitdrukkingen en elementen nog altijd springlevend is.
  
  Als er iemand is die pleitbezorger is van het vertellen van de lokale geschiedenis, is het Jan Anderson die in Vlaardingen zijn eigen streekmuseum neerzette. Anderson vertelt in deze sessie hoe hij objecten in het museum gebruikt voor het overdragen van verhalen en immaterieel erfgoed.
  
  Na beide presentaties volgt een panelgesprek.
  
  
  • Deze sessie gaat van start met een korte animatie over de oer-Rotterdamse taal in Rotta (zie hier)
    
    
• 14.20 uur - Handwerk en ambacht in een digitale wereld
  Wat: presentatie
  
  Waarom digitaliseren we? En hoe doen we dit bij immaterieel erfgoed? Welke rol spelen lokale identiteit en globalisering? Erfgoedadviseur en -onderzoeker Merel van der Vaart gaat in op deze vragen aan de hand van het Europese project Mingei, waarbij ze diverse vormen van (bedreigd) immaterieel erfgoed – ambachten digitaliseert. Ieder ambacht heeft zijn eigen vragen en problematiek en vraagt dus om specifieke oplossingen. Van der Vaart zal aan de hand van twee voorbeelden uitleggen waar de mogelijkheden en moeilijkheden liggen: glasblazen in Frankrijk en een podcast gemaakt in opdracht van Stedelijk Museum Schiedam.
  
  
  • Deze sessie gaat van start met een korte documentaire over hennakunst en het maken van grafmanden.

• 15.00 uur - PAUZE
  
  
  
• 15.10 uur - Immaterieel erfgoed borgen voor morgen
  Wat: Ask Me Anything, panelgesprek
  
  Vaak zijn museumcollecties voor ambachtsmensen diep verborgen, waardoor kennis over gebruikte technieken verloren kan gaan. Welke rol kunnen ambachtsmensen spelen in het vastleggen en overdragen van immaterieel erfgoed? De tool AmbachtenLab van KIEN is gericht op samenwerking tussen ambachten en museale omgevingen, zodat borging van kennis gewaarborgd wordt. Frank Hemeltjen, adviseur erfgoedzorg en organisator van het AmbachtenLab, leidt deze sessie, waarin ook deelnemers aan het Lab aanwezig zullen zijn om ervaringen te delen en vragen te beantwoorden: kunstenaar en plateelschilderes Trudy Otterspeer en Marc de Beyer van museum Gouda sluiten ook aan in deze sessie!
  
  
  • Deze sessie wordt voorafgegaan door een korte documentaire over plateelschilderen.
    
    
• 15.55 uur - Van beleid naar praktijk: omgevingsvisies voor de toekomst
  Wat: presentaties, panelgesprek
  
  Hoe gaat immaterieel erfgoed samen met de Omgevingswet? Wat zijn het nut en de noodzaak van immaterieel erfgoed binnen gemeenten? En wat heeft het Verdrag van Faro hiermee te maken? En waarom is het zo moeilijk hier praktijkvoorbeelden van te vinden? Onderzoeker Sophie Elphers (KIEN, Meertens Instituut), Frank Altenburg (beleidsmedewerker bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, docent aan de Reinwardt Academie en nauw betrokken bij de Omgevingswet) en Joost van den Ham, erfgoedadviseur bij de gemeente Alphen aan den Rijn, presenteren hun invalshoeken en gaan in gesprek. Van den Ham vertelt hoe Alphen aan den Rijn tot een verordening is gekomen waarin immaterieel erfgoed is opgenomen en waarom de gemeente hier het initiatief toe heeft genomen.
  Wat zijn de mogelijkheden en wat moet er nog gebeuren?
  
  
• 16.30 uur - Afsluiting
  • Dagvoorzitter Rick van der Kleij weegt de lessen en de winst van de dag met Marielle Hendriks, directeur Erfgoedhuis Zuid-Holland. Waarna het tijd is voor de:
    
    
• Digitale borrel
  • De Erfgoeddag is traditioneel behalve een evenement voor kennisdeling ook een netwerkevent. Maar digitaal borrelen, hoe doe je dat eigenlijk? Erfgoedhuis Zuid-Holland denkt graag om in deze tijden en faciliteert een online aperitief. Schuif je aan?

Meer weten?

Na afloop van de dag zijn alle onderdelen te bekijken via het YouTubekanaal van Erfgoedhuis Zuid-Holland. Deelnemers aan de dag krijgen de links naar deze bijdragen per mail toegestuurd.

Wil je meer weten weten over de sprekers, praktische tips en achtergronden over immaterieel erfgoed, streektaal en streekgeschiedenis? Klik hier.

Aanmelden

Meld je onder aan deze pagina aan voor de Erfgoeddag. Je kunt je aanmelden voor de gehele dag, of één of meer (deel)sessies. Voor sommige onderdelen is een beperkt aantal toegangsplaatsen beschikbaar, dus wees op tijd. Voorafgaand aan de dag ontvang je per mail de link die toegang geeft tot de digitale omgeving.

De inhoud van de sessies wordt deels bepaald met jouw input! Heb je specifieke vragen, suggesties en ideeën? Geef deze door via het aanmeldformulier en wie weet wordt jouw specifieke situatie uitgelicht als casus.

Over de Erfgoeddag

De Erfgoeddag is het grootste, jaarlijks georganiseerde congres van Erfgoedhuis Zuid-Holland en is gericht op professionals en vrijwilligers in de Zuid-Hollandsse erfgoedsector. Het evenement bestaat uit keynotes, panelgesprekken, presentaties en (werk)sessies. Het doel van de dag is om te informeren, inspireren en verbinden. Wil je erbij zijn, meld je dan aan via onderstaand formulier!

De Erfgoeddag wordt mede mogelijk dankzij provincie Zuid-Holland.