Foto: Floris Scheplitz
Meer weten over de thema's van de Erfgoeddag 2020
Wil je meer weten over de thema’s van de Erfgoeddag? Hieronder vind je een handig overzicht met verwijzingen, zodat je meer kunt lezen over immaterieel erfgoed, streekgeschiedenis en streektaal en zelf met deze thema’s aan de slag kunt gaan. Klik op de namen en organisaties voor meer informatie.
Organisaties
Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)
Het BHIC is het centrum voor de (lokale) geschiedenis en genealogie in Noord-Brabant. Het BHIC beheert ruim 1500 archieven en collecties en helpt particulieren, organisaties, instellingen, gemeenten, waterschappen en provinciale instellingen met al hun vragen op het gebied van archieven en cultuurhistorie.
Imagine IC is in het hart van de Bijlmer een mix van een archief en een museum. Ze verzamelen met de buurt nieuwe aanwinsten voor de collectie Amsterdam. Ze ontwikkelen op basis van onze ervaringen methodes van participatief verzamelen. Imagine IC organiseert verzamelevents, verzamelt dingen en herinneringen; documenteert verhalen en betekenissen die mensen delen. Ze organiseren tentoonstellingen, erfgoededucatie, workshops en seminars.
Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN)
KIEN geeft sinds 2012 uitvoering aan de implementatie van het 2003 UNESCO Verdrag in Nederland en stelt zich ten doel om immaterieel erfgoed te promoten en toegankelijk te maken, om de sector te stimuleren en professionaliseren, om de participatie eraan te bevorderen en om de kennis erover te vergroten.
Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met de bestudering en documentatie van Nederlandse taal en cultuur. Centraal staan de verschijnselen die het alledaagse leven in onze samenleving vormgeven.
De Reinwardt Academie is onderdeel van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten en biedt als enige hogeschool de Nederlandstalige bacheloropleiding Cultureel erfgoed aan. Daarnaast kun je hier de Engelstalige masteropleiding Applied Museum & Heritage Studies (AMHS) volgen, gericht op een beleidsfunctie in het internationale werkveld van cultureel erfgoed en musea.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)
De RCE is een onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De RCE werkt onder de rechtstreekse verantwoordelijkheid van de minister en voeren wet- en regelgeving en erfgoedbeleid uit dat het ministerie en de dienst samen maken. Ook ontwikkelt het praktisch toepasbare kennis en geeft het advies over rijksmonumenten, landschap & leefomgeving, archeologie en roerend erfgoed.
Projecten
Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland heeft in 2018 het initiatief genomen voor het AmbachtenLab in het Nederlands Openluchtmuseum. Hiermee werd aangesloten bij de oproep van minister Ingrid van Engelshoven in haar visiebrief ‘Cultuur in een open samenleving’ (maart 2018) om nieuw gebruik van oude ambachten te stimuleren. Het Ambachtenlab brengt ambachtslieden, studenten uit het vakonderwijs, ontwerpers en productieplatforms met elkaar in contact, om tot een kruisbestuiving te komen. Het Lab wil de verschillende schakels van het productieproces bijeen brengen, om met elkaar in een werkperiode van 5 tot 8 weken door kennisuitwisselingen innovatieve ideeën te ontwikkelen en uit te werken.
Het Europese project Mingei onderzoekt de mogelijkheden voor het digitaliseren en toegankelijk maken van ambachten als cultureel erfgoed. Naast de borging van materieel erfgoed, zoals artefacten en gereedschappen, richt Mingei zich ook op het behoudt van immaterieel erfgoed. Immateriële aspecten van erfgoed-ambachten zijn bijvoorbeeld kennis van materialen en gereedschappen, maar ook de gedeelde tradities en identiteitsgevoelens van de gemeenschappen waarin de ambachten beoefend worden.
Hoe zag het dagelijks leven eruit op de poldermolens in Zuid-Holland? Om die vraag draait het project Molenverhalen. Door interviews met (oud)-molenaars, kinderen van molenaars, en ook molenmakers en voormalige polderbestuurders willen we verhalen en informatie vastleggen over het leven en werken op de molens.
In 1940 kende Noord-Brabant een Joodse bevolking van ongeveer 2200 personen. Vijf jaar later was ruim de helft van hen vermoord in de concentratiekampen. In het vierjarig onderzoeksproject Vervolgd in Brabant wordt voor het eerst de gehele Joodse gemeenschap van de provincie in ogenschouw genomen en onderzocht hoe de vervolging precies heeft plaatsgevonden.
Personen
Bert Scholten
Kunstenaar, muzikant en performancekunstenaar
Bert Scholten wordt ook wel een hedendaagse troubadour genoemd. In zijn werk grijpt hij terug op een aloude traditie om verhalen mondeling over te dragen in liedvorm. Zijn liederen, met titels als De Paardenmishandelaar, De Gefrustreerde Metropolitaan of Mina Koes, vinden hun oorsprong in lokale vertellingen of nieuwsberichten, veelal uit het noorden van Nederland. Scholten onderzoekt de herkomst van deze verhalen en traceert de verschillende versies die er vaak van bestaan. In zijn performances brengt hij ze live ten gehore, waarbij hij zichzelf instrumentaal begeleidt. Net zoals volksverhalen steeds veranderen en nieuwe vormen en betekenissen aannemen, past Scholten zijn liedtekst aan op de nieuwe context waarin de performance plaatsvindt. Bert Scholten leeft en werkt in Rotterdam.
Eline Minnaar-Kuiper
Educator Imagine IC
Eline Minnaar-Kuiper werkt als educator bij Imagine IC, een mix van archief en museum in de Amsterdamse wijk de Bijlmer. Imagine IC verzamelt met de buurt nieuwe aanwinsten voor de collectie Amsterdam. Ze ontwikkelen op basis van onze ervaringen methodes van participatief verzamelen.
Ellen Steendam
Adviseur Erfgoedhuis Zuid-Holland
Ellen is historicus en museoloog. Binnen Erfgoedhuis Zuid-Holland geeft zij advies en voert opdrachten uit op het gebied van collectiebeheer, voornamelijk in musea. Ook coördineert zij het Molennetwerk Zuid-Holland, dat zich sterk maakt voor moleneigenaren, molenaars en andere vrijwilligers bij molens.
Frank Altenburg
Erfgoedbeleidsmedewerker bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)
Frank Altenburg studeerde kunst- en architectuurgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Als beleidsmedewerker erfgoed bij de RCE ontwikkeld hij beleid en kennis en levert hij advies op het snijvlak van cultureel erfgoed, ruimtelijke ordening en landschap. Ook houdt hij zich in de rol van gastdocent aan de Reinwardt Academie bezig met erfgoededucatie. Altenburg is nauw betrokken bij de Omgevingswet.
Frank van Doorn
Onderzoeker bij het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)
Bij het BHIC werkt Frank van Doorn als promovendus aan het onderzoeksproject Vervolgd in Brabant. Hierin wordt voor het eerst de gehele Joodse gemeenschap van de provincie in ogenschouw genomen en onderzocht hoe de vervolging precies heeft plaatsgevonden.
Frank Hemeltjen
Adviseur erfgoedzorg KIEN en organisator van het Ambachtenlab
Frank Hemeltjen werkt bij het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. Binnen het Team Erfgoedzorg ondersteunt hij immaterieel erfgoedgemeenschappen bij in het levend houden en doorgeven van hun immaterieel erfgoed. Daarnaast ontwikkelde hij voor KIEN de tool AmbachtenLab, gericht op samenwerking tussen ambachten en museale omgevingen, zodat borging van kennis gewaarborgd wordt.
Gerard Rooijakkers
Cultuurhistoricus en schrijver
Cultuurhistoricus en volkscultuurkennis Gerard Rooijakkers schreef voor de Erfgoeddag het erfgoedessay, wat terug te lezen is in het programmaboekje. Als hoogleraar Nederlandse Etnologie aan de Universiteit van Amsterdam publiceerde Rooijakkers over religieuze volkscultuur, visuele cultuur, feest en ritueel, volksrechtspleging, materiële cultuur en museologie. In 2002 ontving hij van het Prins Bernhard Cultuurfonds de Oevreprijs voor de Geesteswetenschappen.
Henk Tetteroo
Oud-docent Nederlands en schrijver
Oud-docent Nederlands Henk Tetteroo schreef verschillende boeken, waarin hij de streektaal van Delfland analyseerde en de positie van het dialect beschouwd. In Kreen en Gruizig (2001) en Wonen in Woorden (2004) verzamelde Tetteroo ruim 700 woorden, uitdrukkingen en elementen, waarmee hij liet zien dat het Delflands nog springlevend is.
Jan Anderson
Oprichter streekmuseum Jan Anderson in Vlaardingen
In zijn eeuwigdurende jacht naar prenten, boeken en voorwerpen verzamelde Jan Anderson waarschijnlijk de breedste collectie ooit door een particulier bijeen gebracht. Inmiddels omvat de collectie van het Streekmuseum Jan Anderson ruim 35.000 voorwerpen, 22.000 boeken, 26.000 prenten en andere paperassen en 16.000 foto's en ansichtkaarten verdeeld over zo'n 150 collecties. Sinds 1976 zijn hieruit 120 exposities samengesteld over de meest uiteenlopende onderwerpen.
Joost van den Ham
Erfgoedadviseur bij gemeente Alphen aan den Rijn
Joost van den Ham studeerde Architectuur aan de Rotterdamse Academie van de Bouwkunst. Van den Ham werkt als Adviseur Erfgoed voor de gemeente Alphen aan de Rijn. Daarnaast runt hij het architectenbureau dhar, wat zich richt op het optimaliseren van bestaande en nieuwe gebouwen met bijzondere aandacht voor de geschiedenis van de plek.
Marco van Baalen
Directeur Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN)
Sinds mei 2020 is Marco van Baalen directeur van KIEN. Hiervoor was Van Baalen als directeur-bestuurder verbonden aan de Stichting Haags Historisch Museum. Voordat hij in 2013 werd aangesteld als directeur-bestuurder van het Haags Historisch Museum en Museum de Gevangenpoort, was hij al sinds 2006 aan beide musea verbonden als Hoofd Collecties. Daarvoor was hij als freelancer actief als educator, tentoonstellingsmaker en docent voor diverse instellingen en musea. Marco van Baalen is opgeleid als kunsthistoricus.
Marloes Wellenberg
Adviseur Erfgoedhuis Zuid-Holland
Wellenberg is historicus, met speciale interesse in cultuurgeschiedenis. Ook heeft ze een achtergrond in bedrijfscommunicatie. Haar gecombineerde interesse voor geschiedenis en communicatie komt als rode draad terug in haar dagelijkse werk bij Erfgoedhuis Zuid-Holland, waarin ze zich voornamelijk bezighoudt met publieksbereik.
Marielle Hendriks
Directeur Erfgoedhuis Zuid-Holland
Marielle Hendriks is sinds eind 2018 directeur-bestuurder van het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Daarvoor was zij directeur van de Boekmanstichting, nationaal kenniscentrum voor kunst, cultuur en beleid in Amsterdam. Van huis uit heeft Marielle een grote liefde meegekregen voor historische gebouwen, oude voorwerpen en mooie verhalen over het verleden.
Merel van der Vaart
Erfgoedadviseur en -onderzoeker
Merel van der Vaart werkt met haar advies- en projectbureau Muse voor musea en erfgoedinstellingen die hun relatie met mensen – bezoekers, ambachtsmensen, hobbyisten – willen versterken. Vaak worden hierbij digitale middelen ingezet. Van der Vaart werkt onder andere aan het Europese project Mingei dat onderzoek doet naar het digitaliseren van ‘heritage craft’, handwerk en ambacht die een lange traditie kennen, maar misschien dreigen te verdwijnen.
Pieter van Rooij
Adviseur Erfgoedzorg Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN)
Binnen KIEN werkt Pieter van Rooij als adviseur binnen het Team Erfgoedzorg. Team Erfgoedzorg ondersteunt immaterieel erfgoedgemeenschappen in het levend houden en doorgeven van hun immaterieel erfgoed.
Rick van der Kleij
Dagvoorzitter
Rick van der Kleij werd eerder uitgeroepen tot meest Talentvolle Dagvoorzitter van Nederland. Hij is in staat om de ‘pakken en de gympen’ met elkaar te verbinden. Als bedrijfskundige en filosoof modereert Rick graag gesprekken over erfgoed: “wat waarderen we en hoe?”
Saskia van Oostveen
Teamleider Erfgoedzorg Kennisinstituut Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN)
Saskia van Oostveen is sinds 2009 werkzaam bij KIEN. Als teamleider van Team Erfgoedzorg houdt zij zich bezig met het versterken van de sector en het begeleiden van immaterieel erfgoedgemeenschappen bij het borgen van hun erfgoed.
Sophie Elpers
Onderzoeker bij Meertens Instituut en Kennisinstituut Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN)
Sophie Elpers is onderzoeker Europese Etnologie. Ze studeerde kunstgeschiedenis aan de Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn en deed haar promotieonderzoek bij de Universiteit van Amsterdam. Als postdoc bij het Meertens Instituut richt ze zich op de cultuur van het dagelijks leven in Nederland.
Trudy Otterspeer
Plateelschilder en kunstenaar
Trudy Otterspeer werd in de jaren ’70 als leerling-plateelschilder opgeleid bij Plateelbakkerij Zenith in Gouda. Sinds 2007 werkt ze onder de naam Ambachtelijk Plateel. Naast het schilderen in opdracht vormt educatie nu een belangrijk onderdeel van haar werkzaamheden: workshops, cursussen, demonstraties en presentaties. In December 2014 werd ‘Plateelschilderen in Gouda' op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed geplaatst. Onderdeel van deze erkenning is de verplichting om de zichtbaarheid van het ambacht te vergroten en de traditie levend te houden. Documentatie, onderzoek en kennisoverdracht vormen de kern van dit bijbehorende Erfgoedzorgplan waarvan de uitvoering nu in handen ligt van Trudy Otterspeer.
Willy de Zoete
Gedeputeerde provincie Zuid-Holland
Willy de Zoete - van der Hout is lid van het College van Gedeputeerde Staten, het dagelijks bestuur van de provincie. Hierbinnen heeft zij onder andere de portefeuille Cultuur en Erfgoed. Willy de Zoete was tot 1 september 2019 gemeenteraadslid in de gemeente Westland en eerder bestuurslid van het Hoogheemraadschap Delfland en Statenlid in Zuid-Holland.
Kijken en lezen
Terugkijken
Na afloop van de dag zijn alle onderdelen te bekijken via het YouTubekanaal van Erfgoedhuis Zuid-Holland. Deelnemers aan de dag krijgen de links naar deze bijdragen per mail toegestuurd.
Teruglezen
In het programmaboekje van de Erfgoeddag vind je onder meer het erfgoedessay van socioloog Gerard Rooijakkers, de programmering en sprekers uitgelicht en achtergrondinformatie over immaterieel erfgoed.
Taal in Rotta. Hoe klonk het Oudnederlands in elfde-eeuws Rotterdam?
In het centrum van Rotterdam liggen diep onder de grond de resten van nederzetting Rotta uit de 10e en 11e eeuw. Het dorpje was gelegen op de oevers van het riviertje de Rotte. De film Taal in Rotta. Hoe klonk het Oudnederlands in elfde-eeuws Rotterdam? is te zien op Youtube. Het toont het landschap van de Rotte rond 1020 na Chr. met op de oevers de erven en boerderijen. Het verhaal van Rotta wordt in het Oudnederlands verteld door een bewoner van de boerderij. Zijn opa was een van de eerste ontginners van het uitgestrekte moerasgebied van de Rotte.