Vijf Schiedamse molens krijgen Compliment voor het monument

De molens en de jenever

Ooit stonden er meer dan dertig molens in de stad. In de 18e eeuw werd de toen nog kleine stad Schiedam beroemd om zijn jeneverdistilleerderijen. Deze bedrijven bouwden twintig windmolens binnen de stadsmuren om snel graan te malen voor hun fabrieken. De molens zijn nu nog steeds kenmerkend voor het Schiedamse stadsbeeld en zijn de hoogste klassieke windmolens ter wereld. De molens werden ingezet als brandersmolens, en maalden gemouten graan voor de branders, die moutwijn stookten voor de jeneverindustrie.

Stichting De Schiedamse Molens is eigenaar van zeven molens in Schiedam:

• Brandersmolen De Walvisch. Deze herbergt sinds februari 2018 een molenmuseum en -winkel. Om de geschiedenis achter deze prachtige molens te ontdekken, is de museummolen open voor het publiek.
• Brandersmolen De Drie Koornbloemen. Gebouwd in 1770, nu de oudste nog bestaande molen in Schiedam. Een maalbedrijf en groothandel voor grotere partijen maalproducten Op de begane grond kan hier ook regionaal geproduceerd voedsel afgehaald worden.
• Brandersmolen De Vrijheid. Deze is tot op de dag van vandaag als ambachtelijke korenmolen in bedrijf. Het Ambachtelijke Korenmolenaars Gilde, waarbij de meeste professionele molenaars zijn aangesloten, zag in de jaren ’70 in deze molen het levenslicht.
• Brandersmolen De Noord. De Noord is de hoogste overgebleven historische windmolen in Nederland en herbergt een restaurant. Zijn imposante hoogte van 33,3 meter is vergelijkbaar met een flatgebouw van elf verdiepingen.
• Brandersmolen De Palmboom. Hiervan resteerde oorspronkelijk alleen een deel metselwerk onder de stelling. Deze molen is tussen 1989 en 1992 opnieuw opgebouwd. Sinds begin 2018 zijn hierin een edelsmid en een siroopmaker gevestigd en doet hij dienst als documentatiecentrum en archief van de Schiedamse molenstichting.
• Brandersmolen De Kameel is geheel opnieuw opgebouwd. In 2011 verrees een volmaakte replica van zijn oorspronkelijke voorganger, inclusief de zogenaamde molengrot. Kleine schepen konden via een halfronde doorgang tot in de molen varen om te laden en te lossen. De stichting houdt hier kantoor.
• Van de als stellingmolen uitgevoerde poldermolen De Babbersmolen resteerde nog slechts de romp. Deze iets buiten de stad staande molen werd in al zijn glorie voltooid in 2012. Dit soort molens zijn zeldzaam in Nederland. Bijzonder is óók het hier herstelde omringende cultuurlandschap met vlietland, wilgengriend, eendenkooi en historisch molenerf met moestuin, bleek en kippenhok, houthok, visbun en niet te vergeten het zomerhuis. Gewone bezoekers en schoolklassen bezoeken de molen en naastgelegen educatieve minipolder om te ervaren hoe een molenaarsgezin leefde van wind, land en water en hoe de waterhuishouding in Nederland eeuwenlang werkte. Opvallend detail aan deze monumentale molen is de gerestaureerde reclamemuurschildering op de romp.

In een aantal molens van de Stichting De Schiedamse Molens worden vergader- en evenementruimten verhuurd.

Sinds maart 2006 is Schiedam in het bezit van een achtste (moderne) molen, De Nolet. Deze molen met een hoogte van meer dan 43 meter is de hoogste traditioneel ogende molen ter wereld en produceert elektriciteit. Deze molen is in eigendom bij Distilleerderij Nolet.

40 jaar Stichting de Schiedamse Molens

De Stichting De Schiedamse Molens is in 1981 opgericht. Sindsdien zet de stichting zich actief in voor het beheer en behoud van het molenerfgoed in Schiedam. In het begin is veel aandacht besteed aan het noodzakelijke klein en groot onderhoud en de restauratie van de molens. Daarna kwamen de grote projecten aan de orde, waaronder de herbouw van molen De Palmboom en het uitvoerige herstel van molen De Walvisch na een brand in 1996. Het museum en de molenwinkel in De Walvisch worden door toeristen van over de hele wereld bezocht. Het museumgedeelte is in handen van het Nationaal Jenevermuseum.

De komende jaren zal de Stichting de Schiedamse Molens zich concentreren op het onderhoud van haar molenbestand en de ontwikkeling en exploitatie van activiteiten in en rond de molens. Dit doet zij het liefst met activiteiten die recht doen aan de historie van de molens en die een meerwaarde bieden aan de samenleving. Zo kunnen inwoners en bezoekers goed kennismaken met de geschiedenis van de molens en genieten van dit mooie en unieke cultureel erfgoed.

Provinciale subsidie grootonderhoud en restauratie

Het onderhoud aan de molens ligt natuurlijk niet stil. De stichting heeft in de afgelopen jaren het metselwerk van de vijf historische brandersmolens aangepakt. Ook de provincie Zuid-Holland heeft met meerdere restauratiesubsidies aan het herstel van de molens bijgedragen. Als eerste was daarbij De Drie Koornbloemen aan de beurt in 2013. In 2015 volgde het metselwerk aan De Vrijheid, met een restauratiesubsidie van circa € 43.000. In 2016 heeft De Palmboom circa € 95.000 ontvangen aan subsidie. In 2017 en 2018 heeft molen De Walvisch een restauratiesubsidie ontvangen van circa € 117.000 en een subsidie voor herbestemming van circa € 29.000. Ten slotte heeft molen De Noord in 2019 circa € 127.000 aan subsidie ontvangen.

De stichting is nog niet klaar met het molenonderhoud. Begin 2021 wordt opnieuw een tweetal provinciale subsidies (resp. € 48.000 en ca. € 46.000) verstrekt vanuit de Subsidieregeling Molens. Deze subsidie is bedoeld voor het vervangen van de molenwieken en herstel van balkkoppen met kunsthars in molen De Vrijheid en voor het vervangen van het gevlucht van molen De Palmboom.

Complexe restauratie

Bij het herstel van het metselwerk aan de vijf molens is steeds met dezelfde bevlogen en kundige partijen samengewerkt. Door de molens achter elkaar te restaureren, konden de lessen die geleerd werden bij de eerste 2 molens, worden toegepast bij de laatste 3 molens. Het herstellen van metselwerk aan molens is vaak een complexe klus, waarbij meerdere factoren een rol spelen. Dit omdat molens dynamische monumenten zijn en dus continu bewegen. Dat heeft gevolgen voor het metselwerk, dat gemakkelijk kan scheuren. Het zoeken van passende bakstenen voor het inboetwerk en het toepassen van een juiste voegmortel met bijbehorende samenstelling is een vereiste voor het bereiken van een goed resultaat. De uitvoerende partijen hebben goed werk geleverd. Met name de unieke samenwerking met de stichting Restauratie Werkplaats Schiedam mag hierbij niet onvermeld blijven. Met onder meer de leerlingrestaurateurs van Restauratie opleidingsprojecten Zuid-West (ROP) hebben zij vakkundig werk geleverd. Samen met ROP stimuleert de provincie Zuid-Holland bedrijven en mbo-scholen om het restauratievak voor jongeren aantrekkelijker te maken, zodat zij nu en in de toekomst ook kiezen voor een loopbaan in deze sector.

Ontmoet ons erfgoed in Zuid-Holland

Erfgoed maakt de omgeving mooier en vertelt het verhaal van onze geschiedenis. Monumenten dragen bij aan de identiteit en kwaliteit van onze leefomgeving. De provincie Zuid-Holland houdt monumenten in stand door restauraties te stimuleren en leegstand te voorkomen door herbestemming. De provincie keert ook draaipremies uit aan molenaars en molenstichtingen. Stilstand is bij molens achtergang. Het is dus belangrijk dat zij de molens draaiende houden.

Elke maand reikt de provincie Zuid-Holland een Compliment voor het Monument uit aan een monument dat een bijzondere inspanning heeft geleverd hun monument te restaureren, her te bestemmen en open te stellen voor een zo groot mogelijk publiek. Zo kan iedereen ervan genieten, want erfgoed is van ons allemaal.