Terugblik: informatiebijeenkomst verduurzamen monumenten voor gemeenteambtenaren

15 december 2022

Nu Europa in een energiecrisis verkeert is verduurzaming nog noodzakelijker geworden dan het al was en zijn ontwikkelingen in een stroomversnelling geraakt, voornamelijk voor historische panden. Monumenteneigenaren mogen hier beter bij worden ondersteund, een taak die vooral bij gemeenten ligt. Gemeenteambtenaren hebben daarom kennis nodig over de verduurzamingsmogelijkheden. Daarom organiseerde Erfgoedhuis Zuid-Holland een informatiebijeenkomst op 1 december 2022.

Tips & tricks

In het auditorium van museum De Lakenhal in Leiden gaven vier sprekers acte de présence. De aanwezigen werden verwelkomd door directeur van het Erfgoedhuis en dagvoorzitter Marielle Hendriks. Vervolgens trad Hans de Witte aan als eerste spreker. Als specialist erfgoed en duurzaamheid bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) benadrukte De Witte dat verduurzaming van monumenten niet zo ingewikkeld of problematisch is als het vaak lijkt, zelfs niet als het om de plaatsing van zonnepanelen op monumentale panden gaat. Op de website van de RCE is dan ook veel informatie te vinden zoals: filmpjes met voorbeelden, instructievideo’s, brochures en infographics. Het publiek kreeg daarnaast een aantal concrete verduurzamingstips en subsidiemogelijkheden aangereikt.

Namens Erfgoed Leiden en Omstreken sprak Rients-Anne Slotema over hoe de gemeente monumenteneigenaren in de stad tracht te bereiken. Dit gebeurt bijvoorbeeld door adviseurs die de wijken ingaan om duurzaamheidsadviezen op maat te geven. Zelfstandig kunnen eigenaren van historische woningen uit de voeten met een online adviestool (De Groene Menukaart). Ook is er een kaart van de historische binnenstad gemaakt waarop met kleurcodes is aangegeven of een pand in aanmerking komt voor de plaatsing van zonnepanelen. Kritische kanttekening hierbij is dat enkel de zichtlijnen als criterium zijn genomen. Dit is anders in de gemeente Gouda, waar men ook een dergelijke kaart heeft ontwikkeld. Hier zijn naast zichtlijnen ook dakoppervlakte en bezonning meegenomen.

Bewustwording

Hoe de verduurzaming van historisch Gouda verder wordt aangepakt werd toegelicht door Nelleke Manschot (senior beleidsadviseur cultuurhistorie) en Martin Netten (senior erfgoedadviseur). In de gemeente is de landelijk vastgestelde norm van 60% CO2 reductie voor monumenten in 2040 vertaald naar regionale afspraken. Om dit te kunnen behalen is het beleid verruimd en zijn er sneltoetscriteria gekomen voor vergunningverlening. Programma’s als Winterplan Gouda en het Gouds Isolatie Programma (GIP) bieden ondersteuning aan pandeigenaren. Aanvullend wordt getracht om hen bewuster te maken van de monumentale eigenschappen van hun eigendom. Bijvoorbeeld door bouwhistorisch onderzoek aan te bieden tegen een gereduceerde prijs en door zo vroeg mogelijk betrokken te zijn bij het verduurzamingsproces. Eigenaren zijn volgens Netten vooral bezig met het verduurzamen zelf en verliezen uit het oog dat een monument een specifieke aanpak vergt, met alle gevolgen van dien.

Eigenaren zijn vooral bezig met het verduurzamen zelf en verliezen uit het oog dat een monument een specifieke aanpak vergt, met alle gevolgen van dien.

Noodzakelijk

Ten slotte werd tijdens de einddiscussie nog de vraag opgeworpen of verduurzaming de oorspronkelijke staat van monumenten niet te veel aantast. Uit de gepresenteerde praktijkvoorbeelden blijkt echter dat dit niet zo hoeft te zijn. Daarnaast zijn de tijden er niet naar om enkel behoudend te blijven. Stijgende energieprijzen en klimaatverandering vragen om adaptatie en vernieuwing, ook bij monumenten.