Erfgoeddag 2023: bekijk de terugblik

Dagvoorzitter en Erfgoedhuis-bestuurder Marielle Hendriks trapte de dag af en heette samen met de nieuwe gedeputeerde Meindert Stolk de aanwezigen welkom. Stolk benadrukte in zijn welkomstwoord nog eens het belang dat cultureel erfgoed heeft binnen het provinciale beleid. De Erfgoedlijnen spelen daar een cruciale rol bij en Zuid-Holland heeft zich in dat opzicht koploper betoond door deze aanpak die is gegrondvest op participatie door de eigen inwoners.

Handboek Ordelijk Vergeten en een verrassend geschenk

Meteen na het welkom was er al een hoogtepunt van de dag. Evelien Masselink en Frank Bergevoet presenteerden het 'Handboek Ordelijk Vergeten'. Dit boek stelt een nieuwe aanpak voor van museale collecties waarvan de eigenaar stopt en er geen opvolging is. In plaats van de collectie te verkopen, wordt voorgesteld de beslissing erover uit te stellen en over te laten aan volgende generaties. Dit zogeheten Doornroosje-scenario wordt in de praktijk gebracht bij Streekmuseum Jan Anderson in Vlaardingen. Het boek werd zowel aan gedeputeerde Meindert Stolk als aan Jan Anderson overhandigd. Jan had nog een verrassing in petto: een 18de-eeuwse zilveren gedenkpenning van het Meisjeshuis in Delft, de vestigingsplek van het Erfgoedhuis Zuid-Holland.

Erfgoedlijnenprogramma: een decennium van erfgoed en participatie

Omdat dit jaar het 10-jarig bestaan van het Erfgoedlijnenprogramma werd herdacht heeft het Erfgoedhuis door filmmaker Curt Hoyer een filmpje laten maken dat alle zeven erfgoedlijnen belicht aan de hand van korte gesprekken met deelnemers en andere betrokkenen. Aansluitend voerde Dominic Schrijer het woord over het belang van het Erfgoedlijnenprogramma. Zelf is hij voorzitter van de erfgoedlijn Waterdriehoek en kent de situatie dus van zeer nabij.

Van herbestemming tot maritiem erfgoed

Na de ochtendkoffiepauze was het woord aan Wessel de Jonge, hoogleraar Heritage & Design aan de TU Delft en tevens architect van tal van herbestemmingsprojecten. Hij liet ons zien wat er al is gepresteerd op dat gebied en wat ons nog aan uitdagingen te wachten staat, vooral met betrekking tot gebouwen die te beschouwen zijn als maritiem-industrieel erfgoed. Met zijn team werkt De Jonge aan een inventarisatie van al het maritiem erfgoed tussen Gorinchem en Rotterdam. Maar hij durft ook al verder te kijken: wat zal er moeten gebeuren in het post-olie-tijdperk? Wordt de Botlek misschien ooit een woonwijk tussen de uit dienst gestelde petrochemische installaties waaromheen een park is aangelegd? Een prikkelend vooruitzicht waarover we nu al zouden kunnen nadenken.

Bekijk de fotoreportage

Klik om te vergroten en swipe/navigeer er doorheen.

Avontuur op de Nieuwe Maas: varen bij windkracht 8

De lunchpauze bood iedereen voldoende ruimte om bij te praten, maar een groep van 35 personen werd al om 13 uur verwacht bij de Veerdienst 3 voor een rondvaart op de Nieuwe Maas richting Erasmusbrug en weer terug. De windkracht was intussen aangetrokken tot een dikke 8. Het schip kon de weersomstandigheden prima aan, maar sommige varensgasten raakten toch wat pips om de neus door het natuurgeweld. Omdat er vanuit de kajuit nauwelijks nog zicht naar buiten was door de stromende regen werd besloten om de tweede geplande vaartocht af te gelasten.

In de Zijzaal vond tijdens de lunch de vertoning plaats van de film Van Boom tot Boeijer, over de weg die een boom aflegt vanuit het bos om ten slotte te eindigen als onderdeel van een schip. 

Van maritieme ensembles tot Maatschappelijke Diensttijd

Intussen waren binnen de diverse parallelsessies van start gegaan. In de Grote Zaal hield Martine van Lier een boeiende uiteenzetting over het belang van maritieme ensembles. Immers: wat is een (gerestaureerde) haven zonder schepen en hoe voorkom je dat varend erfgoed naar het buitenland verdwijnt als er hier onvoldoende mogelijkheden voor behoud en te weinig ligplaatsen zijn. Lees ook het Erfgoeddag-essay van Martine: Maritiem-industriële erfgoedensembles.

Daarna was het de beurt aan het thema Maatschappelijke Diensttijd (MDT). Door middel van presentaties en een podiumgesprek met direct betrokkenen en ervaringsdeskundigen werd duidelijk gemaakt wat de kansen en mogelijkheden zijn, maar ook hoe de praktijk soms nog wat weerbarstig is. De deelnemers aan de MDT beleefden allemaal een geweldige tijd en voor het erfgoedbewustzijn is het ook erg goed, maar organisatorisch moet er nog wat gebeuren. We zijn in elk geval op de goede weg.

In de Maaslounge op de eerste verdieping vond gelijktijdig de Kenniscarrousel plaats. Aan een achttal tafels deelden experts onder leiding van moderator Sophie Stravens kort hun expertise met het publiek. Vooral de sessie over oral history trok veel belangstelling, wat soms ten koste ging van de verstaanbaarheid en interactie. Bij alle tafels Bij alle tafels gebeurde wat we voor ogen hadden: het stellen van vragen, interactie, het delen van kennis het uitwisselen van contactgegevens om na deze dag verder te praten. Sommige tafels verliepen perfect, met boeiende gedachtenuitwisselingen, terwijl andere tafels druk bezocht werden met veel vragen aan zowel de experts als medebezoekers, wat stof tot napraten gaf tijdens de borrel en pauze.

Afsluiting in stijl: Riek Bakker's inzichten en participatie als toverwoord

Na de parallelsessies en de theepauze kwamen we nog één keer plenair bijeen voor een spetterende afsluiting van de dag. Stedenbouwkundig ontwerper Riek Bakker, verantwoordelijk voor het stedenbouwkundig plan rondom de Rotterdamse Kop van Zuid, de Erasmusbrug en de woonwijk Leidsche Rijn in Utrecht, nam ons mee voor een inkijkje in haar werkpraktijk van de afgelopen 40 jaar. Wat moet er allemaal gebeuren voor een plan werkelijkheid wordt? Welke ambtelijke en procedurele hobbels moeten er genomen worden? Het toverwoord bleek: participatie. Zorg dat je iedereen, ook en vooral de bewoners, betrekt bij het proces en serieus neemt en laat je niet één kant opduwen omdat zoiets bestuurders soms makkelijk uitkomt. In haar boek De Ruimte van Riek laat zij dit allemaal nog eens de revue passeren.

Tot besluit vatte Marielle Hendriks nog een paar dingen samen die op de dag gepasseerd waren. Participatie van burgers op erfgoedgebied omarmen en de consequenties van het Faro-verdrag op die manier werkelijk aanvaarden, daar komt het voor ons op neer. Tot slot was er nog de borrel, waar er goed genetwerkt werd naar aanleiding van de vragen die tijdens de dag zijn opgekomen, boeken werden gekocht en nieuwe contacten werden gelegd.

Over de Erfgoeddag

Erfgoedhuis Zuid-Holland organiseert, in samenwerking met de provincie Zuid-Holland, sinds 2007 de Erfgoeddag om professionals, vrijwilligers en geïnteresseerden met elkaar te verbinden en te betrekken bij urgente thema’s rondom erfgoed.

Deelnemers kunnen kennis opdoen over de achtergronden en laatste ontwikkelingen op het gebied van onze cultuurhistorie en zich inhoudelijk laten inspireren door vernieuwende invalshoeken en voorbeelden uit het veld. Daarnaast kunnen deelnemers op deze Erfgoeddag hun netwerken uitbreiden.