Terugblik: voorjaarsbijeenkomst Molennetwerk Zuid-Holland

De sprekers van de voorjaarsbijeenkomst namen de deelnemers mee in het verhaal van de molenviergang Aarlanderveen, het waterbeheer, veranderend klimaat en de inzet van molens. Ook een praktijkvoorbeeld kwam aan bod: het malen bij hoge waterstanden.

Molenviergang uniek

Jan Verheul, directeur en eigenaar van Vrhl Content en Creatie, bestuurslid Stichting Molenviergang Aarlanderveen (en kleinzoon van een van de vroegere molenaars op de viergang) verzorgde een introductie over het ontstaan en de functie van de molenviergang Aarlanderveen.

Het is de enige nog werkende molenviergang ter wereld die een polder als hoofdbemaling op historische wijze bemaalt! Vier molenaars zorgen ervoor dat het overtollige water van de polder van Aarlanderveen trapsgewijs in de Oude Rijn wordt gemalen. In totaal moet een hoogteverschil van meer dan vijf meter worden overbrugd.

Droge voeten

Erik van der Linden nam de aanwezigen mee in het verhaal van het ontstaan van de waterschappen, het waterbeheer in Nederland en de uitdagingen van het veranderende klimaat. Erik van der Linden is crisisadviseur bij het Hoogheemraadschap van Rijnland en bestuurslid Stichting Molenviergang Aarlanderveen.

Het Hoogheemraadschap heeft als kerntaken: droge voeten, voldoende water, schoon water en gezuiverd afvalwater. Intensievere neerslag en een stijging van de zeespiegel zijn enkele van de uitdagingen voor het huidige waterbeheer. Peilbeheerders monitoren de situatie 24/7. De polders in het gebied zijn zonder windbemaling op orde, maar het hoogheemraadschap betrekt molens actief bij het waterbeheer.

Voor de viergang in Aarlanderveen geldt specifiek dat deze ook zijn functie heeft kunnen behouden doordat de boeren en andere grondeigenaren in het gebied hiermee hebben ingestemd.

Rijnland beschouwt molens als belangrijk cultureel erfgoed. Mede om die reden worden ze ingezet bij zowel het dagelijks peilbeheer als bij zeer hoge waterstanden, zoals in het najaar van 2023.

50 kuub per minuut

Mark Dwarswaard was een van de molenaars die in dat najaar werd gevraagd te malen. Mark is monumentenwachter bij Monumentenwacht Zuid-Holland en molenaar op de Gelkenes Molen in de Alblasserwaard.

Meerdere molens in het gebied werden ingezet om overtollig water uit de polders te malen. De molenaars zijn hierover tijdig geïnformeerd. Toch vraagt het flexibiliteit, want malen is geen 9 tot 5-bezigheid. Het lukte Mark om met de Gelkenesmolen 50 m3 per minuut weg te malen, veel meer dan het waterschap aanvankelijk had gedacht.

Vanuit de zaal kwam de vraag of molenaars niet vaker op deze manier zouden kunnen worden ingezet, maar daarbij werd door anderen meteen aangetekend dat dit lastig te plannen valt, zeker voor vrijwillige molenaars. Beroepsmolenaar Johan Slingerland: “Je kunt niet malen met de wind van gisteren.”

Wim Sely, bestuurslid van de Stichting Exploitatie Molen Aeolus, wees de aanwezigen op de Molenprijs 2024 en wat dit voor de molen kan betekenen. Vorig jaar won Molen Aeolus deze prijs, een fantastische opsteker voor Molen Aeolus. Met het geldbedrag kan onder andere het herstel van het maalwerk worden gerealiseerd.

Opgroeien op een molen

Na de lunch wandelde de groep naar de nabijgelegen Putmolen. Deze molen, die het diepst ligt van de vier, brengt het water omhoog met een vijzel; de andere drie doen dat met schepraderen.

Johan en Rita Slingerland wonen en werken op de Putmolen. Zij combineren het malen met de molen met hun melkveebedrijf. Dochter Lia, zelf ook molenaar, was er op 19 april ook bij en vertelde hoe het is om op te groeien op een molen.

Weer terug in het Oude Rechthuis werd nog gezellig nagepraat met een hapje en een drankje.

Presentaties terugkijken?

Klik hier om de presentaties van de voorjaarsbijeenkomst via PDF te downloaden.