2024 in woord en beeld: een terugblik op ons afgelopen jaar

Hoera! 

Wat een mooi feestje was het! 50 jaar Monumentenwacht en 25 jaar Erfgoedhuis Zuid-Holland. Tussen de bedrijvigheid vormden onze jubilea een gouden draad door het jaar heen. Voornamelijk achter de schermen - het ondersteunen van het erfgoedveld komt voorop! - maar ook voor het publiek was er het een en ander zichtbaar: wat te denken bijvoorbeeld van de jubileumfilm, met een audiovisuele dwarsdoorsnede van onze werkzaamheden?

En hoe vat je die jarenlange geschiedenis mooi samen? Juist, met een canon! Betrokkenen, klanten en getuigen vertelden in de digitale jubileumcanon over hun ervaringen. Neem vooral een kijkje in dit aandoenlijke palet aan anekdotes en open doekjes.

Eveneens naar aanleiding van het jubileum haalden we de originele regentenpanelen terug uit het depot van Museum Prinsenhof naar het Meisjeshuis in Delft, waar ons kantoor is gevestigd. De onthulling van die historische lijsten met lokaal wethouder Frank van Vliet was een uitbundig feestje in besloten kring, maar gelukkig hebben we de foto's nog!

Beleidsgerichte informatie en onderzoek

Erfgoedhuis Zuid-Holland ondersteunt overheden en erfgoedorganisaties met advies en informatie, en onderzoekt nieuwe beleidsgebieden en kennislacunes. Wat dat betekent?

Ons onlangs vernieuwde Provinciaal Steunpunt Cultureel Erfgoed organiseerde naast advies- en helpdeskwerkzaamheden in 2024 bijvoorbeeld bijeenkomsten over de klimaatrisico's voor erfgoed die resulteerden in de lancering van een interactieve kaart van die risico's. Verder waren er activiteiten rondom het Omgevingsplan, de verduurzaming van historische kerkgebouwen, agrarisch erfgoed en koloniaal erfgoed. We zijn van alle markten thuis!

We verrichtten - of initieerden - onderzoek naar onder meer de rol van vrijwilligers in de archeologie, moestuinen in Zuid-Holland, het roerend erfgoed van molens en digitalisering door erfgoedinstellingen. En hiermee zijn erfgoedinstellingen weer wat geholpen!

Beheer, behoud en ontsluiting van erfgoedcollecties

Het Erfgoedhuis zet zich in voor het beschikbaar houden van erfgoed voor de samenleving, onder meer door het stimuleren van digitalisering en ontsluiting van erfgoedcollecties via onze activiteiten.

Dat doen we in de breedste zin van het woord. Of het nu gaat om het vindbaar maken van je digitale collectie, het opstellen van een collectie- en informatieplan, het opschonen van je collectiedata en het werken met auteursrecht en privacywetgeving: het Erfgoedhuis droeg ook in 2024 zijn steentje bij aan (bij)scholing van de vele medewerkers en vrijwilligers van erfgoedinstellingen. Sinds de aanvang van het jaar deden we dat bovendien via het heuse data-clean-team!

Via onder andere een drukbezochte studiemiddag besteedden we aandacht aan de sporen van de slavernijgeschiedenis in het provinciale archief.

Ook is het Erfgoedhuis zelf actief betrokken bij een van de (tijdelijke) collecties, namelijk die in het Archeologiehuis Zuid-Holland in Museumpark Archeon in Alphen aan den Rijn. In het afgelopen jaar werd deze ruimte gewijd aan de expositie Bestemming bereikt?, met alle aandacht voor migrantenverhalen. Aan de basis van deze expo stond een reeks archeologiediners, met een aangenaam samenzijn van archeologen en lokale inwoners.

Onze ondersteuning aan collecties reikt verder dan alleen de agenda-activiteiten; via nieuwe factsheets over onder meer persoonsgegevens, het verrijken van je collectieregistratie met termen en het starten met je digitaal archief boden we overzichtelijke, praktische hulp aan vrijwilligers en professionals in de erfgoedsector.

Debat en reflectie

Om in te kunnen spelen op het steeds veranderende beleidsveld voert en modereert het Erfgoedhuis debat en reflecteert het op de ontwikkelingen die binnen het erfgoedveld (gaan) spelen. De activiteiten hiertoe worden georganiseerd voor de achterban van het Erfgoedhuis of zijn gericht op het functioneren van het Erfgoedhuis in provinciale, nationale en internationale netwerken, waardoor we beter in staat zijn onze doelgroepen te bedienen.

In 2024 vervulden we deze kernfunctie door het organiseren van een groot aantal bijeenkomsten, voor niche- en bredere netwerken. De voorjaarsbijeenkomst en die in het najaar van het Molennetwerk waren als vanouds drukbezocht, met alle ruimte voor verbinding en inhoudelijke verdieping.

Voor archeologieminnende vrijwilligers en professionals is er de jaarlijkse Netwerkdag Archeologie, die in 2024 in het teken stond van voedsel. Tijdens de presentaties en tussendoor: een zaal vol liefhebbers liet het zich smaken!

Het Erfgoedhuis richtte zich op nog meer doelgroepen en thema's; zoals bij de de bijeenkomst over industrieel erfgoed, de Kennisdag Limes, en met bijeenkomsten voor de Kring van Archivarissen. De Vrijwilligersdag op 8 juni was ook in 2024 een zonnige dankuiting aan alle mensen die erfgoed (en groen) helpen behouden en beleefbaar maken.

Op 15 november - treinstoringen en weder dienende - vond de Erfgoeddag plaats: lees, luister en bekijk dat alles vooral nog een keer! En welk project won de Erfgoedparel die dag ook alweer? Spoiler alert: het was dik verdiend!

Ook buiten Zuid-Holland zijn we volop actief: externe netwerken waaraan het Erfgoedhuis deelneemt zijn bijvoorbeeld het Overleg Provinciale Erfgoedhuizen Nederland (OPEN), het Landelijk Contact Museumconsulenten (LCM) en het landelijk netwerk Provinciale Steunpunten Cultureel Erfgoed.

Collectieve vertegenwoordiging en promotie
van het Zuid-Hollandse erfgoed

Het Erfgoedhuis ondersteunt het erfgoedlijnenbeleid van de provincie Zuid-Holland, promoot het erfgoed en maakt dit toegankelijk voor het publiek. De film over tien jaar Erfgoedlijnen, die tijdens de Erfgoeddag in première ging, is hiervan een goed voorbeeld.

Onze verhalenwebsite geschiedenisvanzuidholland.nl is de neerslag van dit erfgoedlijnenbeleid naar het brede publiek. Thema's in 2024: criminaliteit, immaterieel erfgoed, vervoer, en religieus erfgoed. Van de website naar de echte ervaring: tijdens de Dag van het Kasteel konden geschiedenisliefhebbers hun hart ophalen met een immersive kasteelbelevenis op een van de deelnemende locaties.

De top van best bekeken pagina's bleef gelijk: het verhaal Het geheim van het jarendertighuis, de Bunkerroute bij Ouddorp en Herinneringen aan klooster De Goede Herder in Zoeterwoude deden het ook afgelopen jaar onverminderd goed. In een nog wat ouder straatje: sinds een aantal jaar verzorgt het Erfgoedhuis de Archeologische Kroniek, een handzaam overzicht van vondsten en opgravingen in het voorgaande jaar. Onder de achterban van vrijwilligers wordt de uitgave gewaardeerd, zo ook in 2024. 

Het Erfgoedhuis is gevestigd in Delft, in een oud weesmeisjeshuis aan de Oude Delft. Op 14 september, tijdens Open Monumentendag, openden we de deuren om het grote publiek te laten kennismaken met de geschiedenis van dit mooie pand en met het werk dat wij hier vandaan doen. Het werd een razend succes, met maar liefst 2.100 schuifelende bezoekers. Meer weten over dit bijzondere gebouw? Bestel dan dit boekje, dat in 2024 als hernieuwde uitgave verscheen.

Deskundigheidsbevordering

Het erfgoed valt of staat bij de gratie van de inzet van circa 40.000 actieve vrijwilligers. Hoe mooi is het dat zij - soms dagelijks - op de been zijn om dit te helpen behouden, beleven of benutten?

Erfgoedhuis Zuid-Holland ondersteunt deze groep, door de mensen op te leiden en te werven, bijvoorbeeld via het interprovinciale project Erfgoedvrijwilliger. Opleiden doet het Erfgoedhuis op meer fronten, bijvoorbeeld via het project de Digitale Scheurkalender Burgerschap, inmiddels - lekker makkelijk - Cultuursnack genoemd.

Ook in 2024 verscheen een nieuwe les, ditmaal over uitsluiting. Relevant voor iedereen! Educatief timmerden we verder aan de weg met het project Sprekend Erfgoed, met een succesvolle reeks taallessen in meerdere musea. 

Innovatie

Het zijn woelige tijden, en het Erfgoedhuis heeft een richtinggevende rol om met een frisse blik te kijken naar behouden, benutten en beleven van erfgoed. Dat doen we graag!

Innovatief hoogtepunt was ook in 2024 weer het Doornroosjeproject, dat al enige jaren loopt, en een radicaal nieuwe bewaarmethode behelst. Het project werd tijdens een congres in Parijs internationaal gepitched en wordt in 2025 zelfs op het grote scherm gebracht - houd deze website in de gaten voor updates hierover. Wordt vervolgd, dus blijf wakker!

Monumentenwacht Zuid-Holland

De Monumentenwacht is de buitenwacht van Erfgoedhuis: een team van deskundige inspecteurs dat met raad en daad op bezoek gaat bij monumenten, van particuliere woningen tot molens, musea, kerken en landgoederen.

Na de inspectie ontvangt de klant een overzicht van de conditie, al dan niet met advies voor het plegen van onderhoudsingrepen (bekijk alle diensten).

Het afgelopen jaar was met het 50-jarig jubileum een extra bijzonder feestje. Dat we al heel wat jaren meegaan - en naar tevredenheid - kun je ook horen uit monde van een van onze klanten. Wouter Weerheim van de Oude en Nieuwe Kerk in Delft.

Incidentele opdrachten en benodigde extra financiering

Naast werkzaamheden en activiteiten die het Erfgoedhuis op basis van het jaarplan uitvoert voor provincie Zuid-Holland, worden ook projecten en opdrachten verricht met inzet van uren en/of budget die buiten de boekjaarafspraken vallen.

Een voorbeeld hiervan is de ondersteuning van de provincie door Monumentenwacht Zuid-Holland op het gebied van restauratie, groot onderhoud en herbestemming.