Erfgoedhuis neemt provincie mee op bustour langs erfgoedprojecten

Bij de tour werden twee Erfgoed Deal-projecten aangedaan in Leiden en Noordwijk, evenals een grootschalige gebiedsontwikkeling bij Wassenaar. De Erfgoed Deal is een landelijk programma dat projecten ondersteunt waarin erfgoedbehoud en -gebruik samengaan met grote ruimtelijke opgaven.

De deelnemers zagen hoe gebruiken en kennis uit vroegere tijden hier nu voor ingezet worden. Onmisbaar daarbij is kennisdeling, verbindingen leggen en een integrale, multidisciplinaire aanpak. En net zo onmisbaar zijn de duizenden vrijwilligers en overige betrokken burgers bij het verwezenlijken van dit erfgoedbeleid. Ook werd stilgestaan bij het Verdrag van Faro, immaterieel erfgoed en de succesvolle werking van de zeven erfgoedlijnen, waarbij op participatieve wijze provinciale subsidies leiden tot actie en inzet van vele betrokkenen in alle hoeken van de provincie. 

Leiden: Klimaatbestendige binnenstad

De eerste stop was Leiden, waar het Erfgoed Deal-project Klimaatbestendige Leidse binnenstad wordt uitgevoerd. Door verstening is de stad vatbaar voor hittestress. Om dit tegen te gaan, wordt er gezamenlijk gewerkt aan vergroening. Historisch onderzoek van Fenna IJtsma (Universiteit Leiden) naar de groenstructuren van de binnenstad tussen de 17e en 20e eeuw laat zien dat Leiden ooit veel groener was dan nu. Bezoekers vroegen zich destijds zelfs af of er een stad in een bos lag, of een bos in een stad.

Erfgoed en cultuurhistorie bevatten vaak vergeten kennis over eeuwenoude systemen, technieken en structuren die nuttig kunnen zijn voor de huidige en toekomstige stadsontwikkeling. Door deze inzichten te benutten, wordt erfgoedinclusief gewerkt. Op basis van het onderzoek wordt nu onderzocht hoe meer en grotere bomen kunnen terugkeren en of de gedempte gracht aan het Korte Rapenburg weer kan worden blootgelegd.

Noordwijk: Landgoed Calorama

De volgende halte was landgoed Calorama in Noordwijk, een rijksmonumentale buitenplaats met een bloemrijke geschiedenis. Het landgoed ontstond in de 18e eeuw als kruiden- en bloembollenkwekerij op afgegraven zandgronden in de duinstreek. Aanvankelijk werden hier kruiden en later rozenblaadjes geteeld voor de medicinale industrie, totdat de chemische industrie eind 19e eeuw opkwam en men overschakelde op bloembollenteelt. Door toenemende verstedelijking is het landgoed in de loop der eeuwen flink ingekrompen.

Calorama kampt met droogte en vernatting als gevolg van klimaatverandering en stedelijke verdichting. Dankzij financiering van de Erfgoed Deal en de provincie Zuid-Holland wordt onderzocht hoe een historisch landgoed duurzaam kan omgaan met deze veranderende omstandigheden.

Wassenaar: programma Noordrand

De laatste bestemming was bij Programma Noordrand (voorheen de Groene Zone), een gebiedsontwikkeling boven Wassenaar. In de komende jaren wordt hier een gebied gecreëerd waar agrarisch gebruik, natuur- en waterkwaliteit, biodiversiteit en erfgoedbehoud samenkomen. Noordrand is mooi voorbeeld van een integrale aanpak om de complexe ruimtelijke uitdagingen van de provincie aan te pakken.

Zo wordt de rijksmonumentale Duitse tankgracht uit de Tweede Wereldoorlog niet alleen hersteld als historisch object, maar ook ingezet als ecologische verbindingsroute, zodat dieren zich beter kunnen verplaatsen. Dit project toont hoe erfgoed kan bijdragen aan natuurbehoud en hoe meerdere belangen samenkomen in het landschap. Door inwoners en belanghebbenden actief te betrekken bij het ontwerpproces, is Noordrand bovendien een sterk voorbeeld van participatieve gebiedsontwikkeling.

Erfgoed als sleutel voor de toekomst

Expeditie Erfgoed liet zien hoe erfgoed in de praktijk functioneert en hoe oude kennis en tradities kunnen worden ingezet voor hedendaagse vraagstukken en een toekomstbestendige leefomgeving. Cruciaal hierbij zijn kennisdeling, het leggen van verbindingen en een integrale aanpak bij erfgoed, gebiedsontwikkeling en klimaatadaptatie.