‘Draden van ons Nederlandse slavernijverleden’ van start in Zuid-Holland

Wandkleed Zuid-Holland

In verschillende werkplaatsen in Zuid-Holland werken inwoners aan een bijzonder wandkleed, geïnspireerd op glas-in-loodramen. Het kunstwerk, ontworpen door textielkunstenaar Marcos Kue, wordt 35 meter lang en 2,5 meter hoog. De werkplaatsen bevinden zich in Delft, Den Haag, Leiden, Rotterdam en Dordrecht. Inwoners van de provincie Zuid-Holland zijn van harte uitgenodigd om mee te doen. Ben je geïnteresseerd? Meld je aan via de website van dit landelijke project: https://dvons.nl/provincie/zuid-holland/. 

Slavernijverleden Zuid-Holland

De rol van Zuid-Holland in het slavernijverleden is onmiskenbaar. De provincie speelde op verschillende niveaus een belangrijke rol in de kolonisatie van gebieden in het Atlantische gebied en de slavenhandel. Het gewest Holland had zelfs een sleutelpositie in Europa op dit gebied, evenals in de handel van gewassen afkomstig van plantages in de koloniën.

Politiek gezien speelden de Staten van Holland een belangrijke rol, zowel binnen de Nederlanden als daarbuiten. Vertegenwoordigers van Holland waren actieve pleitbezorgers voor financiële steun aan militaire acties tegen slavenopstanden en gingen ver in het verdedigen van de plantagekoloniën. Op onderwijsinstituten in Leiden en Delft werden decennialang koloniale bestuurders opgeleid.

Daarnaast waren stedelijke bestuurders uit Zuid-Holland betrokken bij de oprichting van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) en de West-Indische Compagnie (WIC). Via Delft werd er vanuit Den Haag veel geld geïnvesteerd in de WIC. Andere steden hadden eveneens nauwe banden met de koloniën, door handel, oprichting van plantages en de verwerking van koloniale goederen. De Dordtse suikerindustrie en de Leide lakenindustrie zijn hier voorbeelden van. De koloniale handel verhoogde de status en welvaart van elitaire stedelingen, die met de winsten uit de plantages grote buitenhuizen bouwden, tuinen aanlegden en investeerden in verzamelingen. Veel musea, die vaak voortkwamen uit deze rijkdom, doen daarom onderzoek naar hun ontstaansgeschiedenis en de herkomst van collecties in het licht van het slavernijverleden. In Zuid-Holland doen erfgoedorganisaties langs de erfgoedlijnen dit onderzoek. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bracht eerder een handreiking uit voor musea en andere instellingen om de eigen collectie met andere ogen te bekijken. 

Na de afschaffing van de slavernij in 1863 ontvingen slavenhouders financiële compensaties. Tegelijkertijd werd in Suriname grootschalige migratie van Aziatische contractarbeiders georganiseerd, waarbij dwangarbeid en raciale vooroordelen een rol speelden. Economische belangen wogen hierbij zwaarder dan het menselijk welzijn.

Ontwerp Marcos Kueh

Marcos Kueh (Sarawak, 1995) is een textielkunstenaar met een achtergrond in grafisch ontwerp en reclame. In zijn werk brengt hij betekenisvolle verhalen in beeld met textiel – net zoals zijn voorouders op Borneo dat deden met dromen en legendes, nog vóór de komst van het westerse schrift. In zijn artistieke onderzoeksprojecten reflecteert hij vaak de manier waarop zijn land wordt gepresenteerd – van koloniale beschrijvingen in antropologische musea tot toeristische marketing – en hoe deze beelden botsen met zijn eigen ervaringen.

Voor het ontwerp van het Zuid-Hollandse wandkleed liet Kueh zich inspireren door de glas-in-loodramen van kerken, een verwijzing naar de nauwe verbondenheid van het christendom met de koloniale expansie.

Het wandkleed begint aan de zijkanten met het slavernijverleden en eindigt in het midden met hoop en dromen voor de toekomst. Aan de linkerzijde is de afbeelding Hulde aan de Koloniën te zien, bekend van de Gouden Koets, ze staan symbool voor de denkbeelden en overtuigingen die destijds onrecht en ongelijkheid legitimeerden in het Caribisch gebied en Nederlands-Indië. Daarnaast zijn de Universiteit van Leiden en het Mauritshuis afgebeeld, symbool voor de veranderende kennis en inzichten over het slavernijverleden. De afgebeelde tot slaaf gemaakten aan de linkerkant van het wandkleed staan voor het misbruik van menselijke arbeid in het koloniale tijdperk.

Aan de rechterkant zijn tot slaaf gemaakten uit Zuidoost-Azië afgebeeld, die goederen naar een schip van de VOC of WIC dragen. Verder zijn het Oost-Indisch Huis in Delft en de VOC-haven in Rotterdam te zien, gebouwen die symbool staan voor de vaak oneerlijk verkregen rijkdom die aan de basis ligt van de historische, gewelddadig verkregen welvaart.

Beide groepen tot slaaf gemaakten bewegen zich richting het midden, omringd door symbolen van Keti Koti, de jaarlijkse herdenking van de slachtoffers van de trans-Atlantische slavernij in Suriname en het Caribisch deel van het Koninkrijk en de viering van de wettelijke afschaffing van de slavernij in 1863. In het centrum van het wandkleed is een parodie op de afbeelding van de Gouden Koets te zien: waar bij de een Vrouwe Holland staat, toont Kuehs ontwerp twee tot slaaf gemaakten die elkaar als gelijken de hand schudden. Daaromheen zijn hun nazaten te zien, die genieten van hun vrijheid.

Boven- en onderaan het wandkleed staat een citaat uit The Wretched of the Earth van Frantz Fanon (1925-1961), een pionier in het onderzoek naar de psychologische gevolgen van kolonialisme voor zowel daders als slachtoffers. Het citaat is een aanklacht tegen de Europese welvaart, die verkregen werd ‘over de ruggen van tot slaaf gemaakten’.

Koloniaal erfgoed en aanmelden cursus

Ook Erfgoedhuis Zuid-Holland zet zich in voor bewustwording rondom koloniale geschiedenis. In 2024 organiseerden wij bijeenkomsten over koloniaal erfgoed, Zuid-Hollandse sporen in de slavernijgeschiedenis, ontwikkelden we een educatief project over Park Rusthoff en publiceerden we de verhalenreeks Het koloniale verleden van landgoederen en buitenplaatsen op GeschiedenisvanZuidHolland.nl. In 2025 organiseren wij een cursusreeks over koloniaal erfgoed op Wikipedia. Klik hieronder op de button om je aan te melden.