Erfgoedvrijwilligers Zuid-Holland: omvangrijk, vergrijsd maar vaak financiële noodzaak voor instellingen

Uit het onderzoek blijkt dat vrijwilligers zich vooral inzetten voor materieel erfgoed (37.000 erfgoedvrijwilligers; molens, musea en monumenten zoals kastelen, buitenplaatsen en kerken) en in mindere mate voor immaterieel erfgoed (3.400 erfgoedvrijwilligers; tradities en ambachten zoals het molenaarschap, bloemencorso en de baandraverij). Zij doen dat met name bij historische verenigingen en kleine of middelgrote musea.     

Bijna twee derde van de instellingen geeft aan te werken met – vooral mannelijke, Nederlandse - vrijwilligers van 65 jaar en ouder. Vrijwilligers zetten zich voornamelijk in vanuit de motivatie om erfgoed door te geven aan volgende generaties en het historisch verhaal over te brengen. Zij verrichten vaak structurele taken binnen de organisatie, en waar nodig taken waar betaalde medewerkers niet aan toekomen.   

Marielle Hendriks: “Dankzij medewerking van onze achterban weten we nu ook dat deze 40.000 mensen zich gemiddeld 3 uur per week onbezoldigd inzetten voor het beheer, behoud en beleving van erfgoed in Zuid-Holland. Dat staat gelijk aan 124 miljoen euro, uitgaande van het minimumloon. Een kapitale bijdrage!” 

Impact coronacrisis

Van de ruim 200 ondervraagde organisaties geeft 64% aan dat de impact van de coronacrisis op hun instelling tot nu toe (zeer) groot is. Zo werd er door medewerkers thuis gewerkt, was er geen werk voor hen beschikbaar, gingen zij op zoek naar andere activiteiten, of werden activiteiten afgelast of verplaatst. Ruim 75% van de erfgoedinstellingen heeft een stabiel vrijwilligersbestand na na het uitbreken van de coronacrisis, 14% ziet een daling in het aantal vrijwilligers.

Erfgoedgemeenschappen centraal in beleid

Erfgoedparticipatie wordt beleidsmatig steeds belangrijker, dankzij ratificatie van het Faro-verdrag, dat uitgaat van een mensgerichte erfgoedzorg. Ook de aankomende invoering van de Omgevingswet versterkt dit, waarbij actieve burgerparticipatie bij het vormgeven van de leefomgeving centraal staat. Provinciale erfgoedhuizen ondersteunen deze lokale erfgoedgemeenschappen. Hendriks: “Het is nog een hele puzzel voor beleidsmakers hoe die dialoog zinvol aan te gaan. Wellicht dat burgerberaden daarbij kunnen helpen.”    

Het onderzoek maakt duidelijk waar extra behoefte is aan ondersteuning en verbinding op (inter)provinciaal niveau. De onderzoeksmethodiek is bovendien open source opgezet. Hierdoor kan het ook in andere provincies worden uitgevoerd en ontstaat er een landelijk dekkend overzicht van onbezoldigde inzet binnen het erfgoedveld.