Archeologie

Veelgestelde vragen over archeologie

• Wat is een opgraving?

  Met een opgraving worden alle bodemverstorende handelingen bedoeld die gericht zijn op het vinden van ondergronds cultureel erfgoed. Ook de verstoring, verplaatsing of verwijdering van cultureel erfgoed onder water (scheepswrakken) valt volgens de Erfgoedwet onder opgraven. Opgraven is voorbehouden aan daartoe gecertificeerde bedrijven en overheden. Overigens wordt het zoeken en vinden met een metaaldetector níet beschouwd als opgraving, mits de bodem niet dieper dan 30 cm onder maaiveld wordt verstoord. Aan metaaldetectie zijn voorwaarden verbonden; zie ook Is het zoeken naar archeologische vondsten met een metaaldetector toegestaan?

• Wat is een toevalsvondst?

  Een toevalsvondst is een archeologische vondst die niet tijdens een archeologisch onderzoek of opgraving wordt gedaan. Ook vondsten die met behulp van metaaldetectie worden gevonden worden hiertoe gerekend.

• Wie is eigenaar van archeologische vondsten?

  Alle in Zuid-Holland gevonden archeologische objecten, uitgezonderd toevalsvondsten, zijn krachtens de wet eigendom van de staat (maritieme objecten), de provincie of een depothoudende gemeente. Een archeologische toevalsvondst is voor de helft eigendom van de eigenaar van de grond en voor de helft van de vinder.

• Waar wordt de archeologische collectie van Zuid-Holland bewaard?

  Archeologische vondsten uit opgravingen in Zuid-Holland worden bewaard in het provinciaal depot in Alphen aan den Rijn. Dit is niet toegankelijk voor publiek. De collectie is digitaal te raadplegen via archeologie.zuid-holland.nl. Sinds 2011 kunnen belangstellenden ook terecht in het Archeologiehuis Zuid-Holland, waar interessante archeologische objecten te zien zijn voor het grote publiek.

• Waar meld ik mijn vondst?

  Alle archeologische vondsten en de vondstlocaties moeten worden aangemeld in de door de overheid beheerde database ARCHIS. Dit geldt dus ook voor toevalsvondsten. Het melden van een vondst betekent niet dat de vinder de vondst moet inleveren. Toevalsvondsten zijn eigendom van de vinder. Bij schatvondsten zijn de vinder en de grondeigenaar ieder voor de helft eigenaar van de vondst, of van de waarde ervan.

  Zie hiervoor de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

• Welke rol kunnen vrijwilligers spelen bij onderzoek?

  Vrijwilligers mogen assisteren bij professionele opgravingen. Dit moet dan zijn opgenomen in het Programma van Eisen. Het kan gaan om informatie geven, meewerken in het veld en vondstverwerking. Vrijwilligers die zijn verenigd en statutair hebben vastgelegd belang(stelling) te hebben in archeologie kunnen – met toestemming van de gemeente en de grondeigenaar - ook zelfstandig archeologisch onderzoek verrichten. Dit kan alleen op locaties die de gemeente door middel van een negatief selectiebesluit, bijvoorbeeld op een (aanvraag) omgevingsvergunning, als niet behoudenswaardig heeft bestempeld. Aan een opgraving door vrijwilligers zijn voorwaarden verbonden en het onderzoek mag geen alternatief zijn voor professioneel onderzoek, bijvoorbeeld uit kostenoverweging van een gemeente.

• Welke rol kunnen vrijwilligers spelen bij beleid?

  Vrijwilligers kunnen ondersteuning bieden bij de totstandkoming en uitvoering van beleid van een gemeente of regio. Met hun kennis van de lokale geschiedenis en archeologie kunnen vrijwilligers bijvoorbeeld een bijdrage leveren aan de totstandkoming en actualisatie van archeologische verwachtingskaarten. Vrijwilligers zijn ook inzetbaar als het gaat om publieksbereik.

• Wat is het verschil tussen een archeologische waarden- en verwachtingskaart en een beleidskaart?

  De naam zegt het eigenlijk al: in een waarden- en verwachtingskaart staan de terreinen aangegeven waarvan is vastgesteld of verwacht wordt dat er archeologische waarden aanwezig zijn. De restricties die de gemeente verbindt aan ontwikkelingen in en grondgebruik van deze terreinen worden inzichtelijk gemaakt in de bijbehorende beleidskaart.

• Bestaan er subsidiemogelijkheden voor archeologie?

  Ja, er zijn verschillende subsidieregelingen en fondsen die een project of activiteit op het gebied van archeologie financieel (mede) mogelijk kunnen maken. De provincie Zuid-Holland heeft hiervoor de Subsidieregeling Publieksbereik Archeologie en de Subsidieregeling Erfgoedlijnen. Op landelijk niveau bestaan er ook financieringsmogelijkheden voor archeologische publieksinitiatieven. De Stichting Nationale Archeologiedagen biedt hiervan een overzicht.

• Wat is de Provinciale Onderzoeksagenda Archeologie?

  De Provinciale Onderzoeksagenda Archeologie (POA) is een leidraad voor archeologen in Zuid-Holland. Hierin staan onderzoeksvragen geformuleerd waarop toekomstig archeologisch onderzoek een antwoord moet geven. De POA is onderverdeeld in vijf thema’s waaraan de provincie groot belang hecht. Het gaat om:

  1. Strijd tegen en met het water,
  2. Overgangsfasen in de bewoningsgeschiedenis,
  3. Leven en wonen rond de Limes,
  4. Holland, ontstaan en vorming van het graafschap,
  5. Stad en platteland in de vroeg-moderne tijd.

  De POA is na te lezen op de website van de provincie Zuid-Holland.

• Waar vind ik een overzicht van aan archeologie gerelateerde activiteiten in Zuid Holland?

  Op de website van Geschiedenis van Zuid-Holland vind je alles op het gebied van archeologie in Zuid-Holland onder één muisklik. Naast nieuws, evenementen en informatie over topvondsten bij u in de buurt zijn er video’s te zien over archeologie. Voor mensen die zelf actief aan de slag willen met archeologie biedt de website een overzicht van de verschillende (vrijwilligers)verenigingen.

• Is het zoeken naar archeologische vondsten met een metaaldetector toegestaan?

  Ja, sinds de Erfgoedwet van kracht is (2016) is het voor hobbyisten mogelijk om met een metaaldetector naar archeologische vondsten te zoeken in de bovenste dertig centimeter van de grond. De wetgever gaat er hierbij vanuit dat de bovenste grondlaag meestal bewerkt en dus al verstoord is. In de bovenste dertig centimeter van de grond worden geen intacte archeologische vindplaatsen verwacht. Voor vondsten die dieper liggen geldt een opgravingsverbod. Aan metaaldetectie zijn restricties verbonden. Je leest er hier meer over.

  Zoeken met de metaaldetector is alleen toegestaan op landbodems. Voorwaarde is dat er toestemming is verkregen van de grondeigenaar of –beheerder. Zoeken onder water of in de directe nabijheid van water is verboden. Ook is het niet toegestaan om met een metaaldetector te zoeken op archeologische monumenten of op archeologische opgravingen of op terreinen waarvoor de gemeente een detectorverbod heeft ingesteld middels een Algemene Plaatselijke Verordening of Erfgoedverordening.

  Vondsten die met een metaaldetector zijn gevonden en opgegraven worden beschouwd als toevalsvondst. Hiervoor geldt een meldingsplicht. Zie ook waar meld ik mijn vondst?

  Doel van de vondstmeldingsplicht is om zoveel mogelijk informatie te borgen. Meer kennis leidt onder andere tot een betere basis voor archeologische verwachtingskaarten, die gebruikt worden door gemeenten om te bepalen of ergens een uitgebreid archeologisch onderzoek zou moeten plaatsvinden omdat er een vindplaats wordt verwacht.

  De gedragscode en regels voor verantwoord gebruik van de metaaldetector in Nederland zijn terug te lezen op de website en brochure van het project Portable Antiquities of the Netherlands (PAN). Zie hiervoor deze website met bijzondere bodemvondsten.